ÎZMÎR - Berdevka Komîsyona Girtîgehan a Şaxa ÎHD’a Îzmîrê Nazli Turanê diyar kir ku li girtîgehên bi ewlekariya bilind, tîpên S û R’yê îzoloasyon û tecrîdeke giran heye û xwest civak li dijî vê rewşê dengê xwe xurtir derxîne.
Li girtîgehên Ewlehiya Bilind, Tîpên S û R mafên girtiyan ên tenduristî, ewlehî û civakî tên binpêkirin. Girtiyên nexweş jî di hucreyên yek kesî de tên ragirtin, ji mafên tenduristiyê bêpar tên hiştin, spor û bernameyên civakî tên astengkirin û der barê girtiyan de her tim lêpirsîn tên vekirin.
Berdevak Komîsyona Girtîgehan a Şaxa ÎHD’a Îzmîrê Nazli Turanê bibîrxist ku li Tirkiyeyê di destpêka salên 2000’î de piştî ku girtîgehên Tîpa F vebûn hejmara girtîgehên Ewlehiya Bilind, Tîpên R û S zêde bû. Nazli Turan anî ziman ku li van girtîgehan piraniya girtiyan di hucreyên yek kesî tên girtin û wiha axivî: “Girtî ji hewaya paqij û tavê bêpar tên hiştin, tedawiya wan tê astengkirin û bi tecrîdeke giran re rûbirû ne. Hemû tevgerên girtiyan tê şopandin û pergaleke wiha heye. Girtî her tim rastî lêgerînê tên. Di hucreyan de paceyên wek dişibin paceyên valahiyên apartmanan hene. Girtî nikarin esmanan bibînin, jixwe qatên binî nikarin tavê bibînin û qatên jor jî salê tenê 3-4 mehan û rojekê 1-2 saetan tavê dibînin. Girtiyan saetekê derdixin cihê bêhnvedanê. Ev der jî çar alî dîwar in, jora wê bi torê hatiye girtin. Li vê derê jî kamera hatine bicihkirin.”
BINPÊKIRINÊN PIRALÎ
Nazli Turan anî ziman ku li girtîgehê ragihandin bi rêya buton û megafonê pêk tê û ger girtî bersivê nede, mafê xwe yê serdana nexweşxaneyê winda dike û wiha axivî: “Li gorî raporan, hucre ji jimartinê heta hejmarê têne kontrolkirin. Ew neçar in kincên xwe di hundirê hucreyê de bişon û ziwa bikin, ku di encamê de rewşeke şil û mîkrobî çêdibe. Mîqdarên ku ji bo xwarina girtiyan hatine dayîn têrê nake, beşên xwarinê kêm in, girtiyên nexweş nabin nexweşxaneyê, nexweşên kronîk nikarin xwe bigihînin dermanên xwe, veguhestina nexweşxaneyê û muayene bi kelepçekirî têne kirin. Carinan, lêgerînên tazî tê ferzkirin û lêpirsîn li dijî kesên ku li dijî vê yekê ne dest pê dikin. Li girtîgehên bi ewlekariya bilind û girtîgehên tîpa S, mafên serbestberdana bi çavdêrî û serbestberdana bi şert jî tên sînordarkirin. Kêmasiya werzîş û çalakiyan heye û heta kesên ku van mafan bi kar tînin jî destûr nayê dayîn ku mafên wan ên hewayê. Dest datînin ser nameyan û weşanê muxalîf nadin girtiyan.”
‘GIRTÎ NEXWEŞ DIKEVIN’
Nazli Turan diyar kir ku girtiyên ku nexweş nîn in piştî ku dikevin girtîgehê nexweş dikevin û wiha got: "Pirsgirêkên masûlkeyan rê li ber nexweşiyên rûviyan vedikin. Îzolasyona demdirêj dibe sedema zêdebûna halusînasyon, depresyonê. Rêziknameyên neteweyî û navneteweyî daxwaz dikin ku girtî bi rêzgirtina rûmeta mirovahiyê bêne muamelekirin. Dewlet berpirsiyar e ku tenduristiya girtiyan biparêze. Lêbelê, pergalên îzolasyonê yên hucreyê zirarê didin yekrêziya derûnî û fîzîkî. Ew cezayeke din pêk tîne. Şêweyekî îşkenceyê ye ku bi demê re belav dibe. Em dibêjin ku divê ev cih werin girtin û divê ji girtiyan re mafên wan ên jiyan û tenduristiyê yên li gorî rûmeta mirovahiyê werin misogerkirin."
Nazli Turan da zanîn ku li girtîgehên Tîpa S jî pir cudatir nîn e, li vir jî mafên girtiyan tê binpêkirin û girtî tên tecrîdkirin. Nazli Turan di dawiya axaftina xwe de bang kir li dijî binpêkirinên mafan ên li girtîgehan divê hemû kes dengê xwe bilind bikin.
MA / Tolga Guney